آرامگاه سلطنتی صفویه: معماری، دین و قدرت

دوره‌ی صفوی فصلی پربار در تاریخ معماری ایرانی محسوب می‌شود. مؤلف با نگاهی عمیق به ایجاد آرامگاه شیخ‌ صفی و پشتیبانی از آن، به بررسی تلاقی زهد و دینداری عامیانه و ایدئولوژی سلطنتی می‌پردازد.  این آرامگاه بعنوان پایگاه سیاسی سلطنت حاکم، گنجینه‌ای است از معارف نسبت به تعامل دینی و فرهنگی میان سلطنت‌های مسلمان منطقه‌ در اوایل دوره‌ی معاصر. مؤلف با بررسی سیر تاریخی این مکان از کلبه‌ای محقر تا زمان تبدیل آن به آرامگاه شاهان صفوی، لحظات مهم در توسعه‌ی این آرامگاه را بعنوان نمودی از اقتدار سیاسی و مرکزی برای عبادت دینی تشریح می‌نماید. این کتاب از طریق بررسی بازسازی‌های متعدد این آرامگاه، تحلیلی معنادار از بازنمایی ساختاری قدرت امپراطوری ارائه می‌دهد. مؤلف آشکار می‌سازد که چگونه معماری بعنوان نماد و یک مصنوع در شکل‌دهی فرقه‌ی سلطنتی خویشاوندی نقشی مؤثر ایفا نمود، فرقه‌ای که در کل نیمه‌ی نخست قرن شانزدهم رواج داشت. مؤلف با بررسی تفصیلی آثار، راهنمای زائران و تبادلات دارایی‌ها، استدلال می‌نماید که انتقال نهاد صفوی به حاکمیتی شاهانه، انتقال ساده‌ی قدرت نبوده است بلکه مذاکره‌ای مداوم بین پایه‌های متنوع مراجعانی بوده است که برای این بارگاه احترام قائل بوده‌اند. تبادل گسترده زائران میان مناطق مختلف در این حوزه نشان‌دهنده‌ی ناپایدار بودن مرزهایی است که اکنون میان مناطق آن دوره ترسیم شده‌ است. این کتاب معماری ایرانی را نه تنها بعنوان میراثی از شاهان بلکه در حکم بیان و بازنمودی از تنوع فرهنگی و معانی زیبایی‌شناختی مورد بررسی قرار می‌دهد.

حمید طالب