احیای اسلام با ارائه‌ی خدمات، فتح‌الله گولن و جنبش هزمت از دیدگاه یک مسیحی

کتاب «احیای اسلام با ارائه‌ی خدمات»، گزارشی کلامی درباره‌ی جنبش خدماتی معاصر مبتنی بر ایمان را ارائه می‌کند که توسط فتح‌الله گولن در ترکیه آغاز شد و در پس زمینه‌ی تغییرات در جامعه‌ی مدرن ترکیه جای گرفت. زندگی و آثار گولن در پس‌زمینه‌ی تحولات در جامعه‌ی ترکیه و گرایشات اسلامی معنویِ دوره‌ی انتقال از امپراتوری عثمانی به جمهوری سکولار تحلیل می‌شود. پیم والکنبرگ داستان‌هایی از تجربیات شخصی‌اش با طرفداران این جنبش در تعدادی از کشورهای مختلف را مطرح کرده و اعمال معنوی و خدمات مبتنی بر ایمانِ این جنبش که همچنین با برخی از جنبش‌های مهم دینی مسیحی مقایسه شده است را تحلیل می‌کند. گهگاه از فتح‌الله گولن (متولد سال ۱۹۴۱در ارزروم) به عنوان یکی از با نفوذترین علمای اسلامی قرن بیست و یکم یاد می‌شود. وی در طول فعالیت خود به عنوان یک عالم-مبلغ در سال ۱۹۷۰ در ازمیر، شروع به فراهم کردن فرصت‌های یادگیری برای دانش آموزانش نمود. او تعداد بسیاری طرفدار را جذب کرده و آنان را برای تشکیل جوامعی که در آنها ایمان اسلامی خود را از طریق خدمت به دیگران به عمل تبدیل کنند ترغیب نمود. زمانی‌که شرایط سیاسی و اقتصادی جمهوری ترکیه بهبود یافت، جنبش گولن و هزمت (خدمت) به منظور غلبه بر جهالت، تفرقه و فقر ابتکار عمل را به دست گرفت. در آغاز قرن ۲۱ام جنبش هزمت یکی از با نفوذترین شبکه‌های مسلمانان را نه تنها در ترکیه بلکه در اروپا و ایالات متحده تشکیل داد. گولن در حال حاضر در ایالات متحده زندگی می‌کند که در آنجا هنوز بسیاری از گروه‌ها را برای مشغول شدن در طرح گفتمان، مدارس عالی، رسانه‌های عمومی و سازمان‌های خدماتی ترغیب می‌کند. در هر حال، تعدادی از گروه‌های مختلف اعم از سکولارها و مسلمانان تندرو اغلب با دیده‌ی سوء‌ظن به این ابتکارات می‌نگردند. در حالی که جنبش هزمت تا کنون عمدتا از دیدگاه علمی اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته است، این کتاب ادعا می‌کند که بهترین راه درک گولن و هزمت می‌تواند تحقیق در محرک‌های دینی باشد که سبب قدرت یافتن آنان شده است. از آنجایی که این کتاب توسط متکلمی مسیحی نوشته شده، رویکردی مقایسه‌ایِ کلامی را دنبال می‌کند که نه تنها نشان می‌دهد گولن و جنبش هزمت چگونه اسلام را با ارائه‌ی خدمات احیاء کردند بلکه چگونه مسیحیان می‌توانند از چنین جنبش احیاء کننده‌ی دینی الهام بگیرند.

سید مهدی مصطفوی