جهان رمزواره هنرهای اسلامی

دیر زمان در دنیای غرب این پرسش مطرح شده است که جلوه های شگفت انگیز هنر در اسلام شعر، موسیقی، خط، معماری، نگارگری، نقوش گیاهی و هندسی و غیره، آیا رمزی و رازی را در خود نهفته دارند و حامل پیامی می باشند و یا صرفا” با انگیزه زیبا سازی آفریده شده اند و جنبه کاربردی دارند؟ این کتاب پژوهشی عمیق و گسترده برای پاسخ به این پرسش و در حقیقت یافتن معانی و مفاهیم هنرهای اسلامی است. مؤلف با اشاره به تنوع هنرهای اسلامی در سه فضای فرهنگی ایرانی و ترک و عرب و با تاکید بر وحدت آنها یادآور شده است که متاسفانه تاکنون درباره درک مفاهیم فلسفی و معنوی هنرهای اسلامی غفلت شده است که دو سبب را برای آن ذکر می کند: یکی آنکه هنرمندان مسلمان برخلاف هنرمندان غرب، به گونه ای خاموش به آفرینش هنری خود می پردازند و هیاهو بپا نمی کنند. و دیگر آنکه، تفسیر و معرفی این آثار غالبا” با نگاهی بیگانه با فضای فرهنگی اسلام، انجام پذیرفته است. نویسنده کتاب که به وضوح با ادب و فرهنگ اسلامی آشناست ، روش پدیدار شناسی، هنر های گونه گون اسلام را در “آئینه تاٌویل” ملاحظه می نماید و ناگزیر آنها را درکانون اندیشه های فلسفی و عرفانی و مذهبی جا می دهد، نتیجه آنکه در نظر او هنر اسلامی در جلوه های مختلف و در عینیت خود، جهانی از تمثیل ها و رمز و رازها را منعکس می نماید که باید یک یک آنها را در بافت فرهنگی و فلسفی و دینی خود به دقت مشاهده نمود و معانی آنها را بازیافت و این همان “تاٌویل” یا تفسیری است که باید به آن پرداخت. به نظر نویسنده برای شناخت هنر اسلامی ناگزیر باید با دنیای اسلام و با فضای آن آشنا تا درک آنها میسر گردد همانگونه که “برای مطالعه و فهم افلاطون، حداقل تا زمانی که به او می پردازند باید افلاطون را همراهی نمایند”. برای هنرمند و صنعت کار مسلمان، آفرینش جهان آیت حق و زیبائی آن نشانی از کمال حق است و اثر هنرمند هم در این فضا و با این ایمان آفریده می شود. ازین رهگذر، کتاب ناخواسته به نوعی آثار شرق شناسان و اسلام شناسان را نیز به نقد کشانده است چه روش ایشان را برای مطالعه اسلام و هنر اسلامی کافی نمی‌داند.