شکل گیری فلسفه پسا-کلاسیک در اسلام

مطالعه فلسفه کلاسیک اسلامی هم به خاطر اهمیت خود آن و هم به خاطر بررسی چگونگی ارتباط و تعامل آن با اندیشه‌های فلسفی یونان برای محققان ارزشمند است. با این حال، دوره‌ای که بلافاصله پس از عصر به اصطلاح کلاسیک می‌آید، به نوعی دوران تاریکی تلقی می شود؛ چرا که در این دوران اندیشه اسلامی وارد انحطاط طولانی شد. در این اثر، فرانک گریفل، نویسنده کتاب این نظریه متعارف را رد می‌کند. به عقیده او آنچه “دوران پسا کلاسیک” نامیده می‌شود، به ناحق از سوی محققان نسل‌های قبلی نادیده گرفته شده است. بر اثر یک سری تغیبرات وسیع و گسترده فلسفه پسا کلاسیک در اسلام به وجود آمده است. همین تغییرات بود که منجر به شکل گیری و رشد مجدد گفتمان فلسفی در اسلام طی قرن دوازدهم شد. پژوهشگران پیشین غربی تصور می‌کردند که تعامل اسلام با سنت فلاسفه یونان در آن قرن پایان یافت؛ اما تجزیه و تحلیل‌های اخیر نشان می دهد که اندیشمندان اسلامی، فلسفه یونانی را با الهیات عقل گرای مسلمان (کلام) ادغام کردند. در این دوره متکلمان مسلمان، گفتمان فلسفه کلاسیک در اسلام (فلسفه) را آغاز کردند و نیز شروع به نگارش کتاب‌هایی درباب سنت افلاطون، ارسطو و ابن سینا کردند. این باب جدید از فلسفه را “حکمت” نامیدند که مسائل و دغدغه‌های الهیاتی در آن کنار گذاشته می‌شد. آن‌ها در هر دو باب “کلام” و “حکمت” می‌نوشتند و متکلمان مشابه با توجه به موضوع مورد نگارش خود؛ مخالف تعالیم درباره ماهیت خداوند، خلقت جهان و زندگی پس از مرگ بودند. گریفل نشان می‌دهد که چگونه توجه دقیق به باب (ژانر) فلسفه، انسجام و ابهام رویکرد جدید فلسفی را مشخص می‌کند. شکل گیری فلسفه پسا کلاسیک در اسلام، اثری عمیق با گستردگی فوق العاده است و تاریخ مفصلی از فلسفه در عراق، ایران و آسیای مرکزی در طول قرن دوازدهم ارائه می دهد. مطالعه این کتاب به همه علاقمندان فلسفه بخصوص فلسفه اسلامی توصیه می‌شود.

برای مطالعه متن کتاب کلیک کنید.