فرانتس روزنتال

فرانتس روزنتال[۱] شرق‌شناس و اسلام‌شناس آلمانی الاصل آمریکایی در ۳۱ اوت ۱۹۱۴ در برلین متولد شد. او فرزند دوم از خانواده‌ای یهودی بود. پس از گذراندن تحصیلات اولیه در زادگاهش، وارد دانشگاه برلین شد. کارل بکر[۲] (۱۸۷۶-۱۹۳۳)، ریچارد والزر[۳] (۱۹۰۰-۱۹۷۵)، و هانس هاینریش شدر[۴] (۱۸۹۶-۱۹۵۷) از اساتید او در دانشگاه بودند. در ۱۹۳۵  درجه دکترا را در رشته‌ زبان‌های شرقی و کلاسیک تحت نظر هاینریش شدر و با موضوع کتیبه‌های پالمی رینین[۵] (زبانی باستانی در سوریه) اخذ کرد. پس از یک سال تدریس در فلورانس به مدرسه دینی یهودی در برلین رفت. در سال ۱۹۳۹ کتاب معروف او تحت عنوان «تحقیقات آرامی‌شناسی» برنده نخستین مدال کنگره بین‌المللی شرق‌شناسان شد. اگر چه پول جایزه به خاطر یهودی بودن به او پرداخت نشد اما به ابتکار شدر مدالی از جنس طلای واقعی به او داده شد تا جبران پول جایزه باشد. در ۱۹۳۸ به دعوت  نایبرگ [۶]تاریخ‌نگار سوئدی به این کشور رفت. در ۱۹۳۹ به انگلستان رفت و سرانجام به علت مشکلات ناشی از جنگ جهانی و تبار یهودی به آمریکا مهاجرت کرد. در ۱۹۴۰ به عضویت هیئت علمی دانشکده عبری سین سیناتی در اوهایو در آمد. در ۱۹۴۳  مقاله‌ای در خصوص السرخسی از علمای حنفی به چاپ رساند و تابعیت آمریکایی گرفت. به ارتش پیوست و در طول دوران جنگ به عنوان مترجم عربی در دفتر خدمات استراتژیک در واشنگتن مشغول به کار شد. پس از پایان جنگ به فعالیت آموزشی خود در دانشکده عبری بازگشت و در ۱۹۴۸ به دانشگاه پنسیلوانیا نقل مکان کرد. تا ۱۹۶۷ سمت استاد تمامی زبان‌های سامی دانشگاه ییل را در اختیار داشت و پس از آن و تا زمان بازنشستگی در ۱۹۸۵ بر مسند کرسی عالی زبان عربی و پژوهش اسلام این دانشگاه تکیه زده بود.

روزنتال محققی پرکار و موفق با گستره وسیعی از تحقیقات درموضوعات مختلف بود. تمدن اسلامی، مفهوم آزادی در اسلام،  میراث سنتی اسلام، قمار در اسلام ، خودکشی در اسلام و موضوعات بسیار دیگری مضامین کارهای او را شکل می‌دهند. در میان آثار وی هم مقاله مختصری درباره طنز در اسلام به چشم می‌خورد و هم ترجمه و شرح سه جلدی «مقدمه ابن خلدون». او برای پروژه ابن خلدون به استانبول رفت و کپی دست نوشته‌های او را شخصا مطالعه کرد. دیگر اثر شاخص او «تاریخ تاریخ‌نگاری در اسلام» است که در سال ۱۹۵۲ به چاپ رسید و پس از آن بارها تجدید چاپ شد. روزنتال جزو نسلی از محققین و دانشمندان تبعیدی بود که به خاطر مسائل مربوط به جنگ مجبور به ترک وطن شد. برخی از اعضای خانواده‌اش را در اردوگاه کار اجباری از دست داد و هرگز ازدواج نکرد. بنابراین تمام هم و غم خود را در مسیر علمی و پژوهشی صرف کرد. در زمان ورود او به ایالات متحده تنها چند متخصص سرشناس در زمینه زبان عربی وجود داشت اما حضور او در این حوزه تاثیرگذار و محرک بود و سهم بسزایی در مطالعات متون عربی در آمریکا داشت. «طنز در اسلام»، «مفهوم آزادی در اسلام پیش از قرن نوزدهم»، «گرامر (انجیلی) زبان آرامی»، «کتابچه همراه زبان آرامی»، ترجمه «مقدمه ابن خلدون»، «شیرین‌تر از امید: گلایه و امید در سده‌های میانی در اسلام»، « ترجمه تاریخ طبری»، «متون کلاسیک در اسلام» برخی از آثار اوست. او کتاب‌ها و مقالاتش را به زبان انگلیسی و آلمانی می‌نوشت. بخش زیادی از آثار او به زبان های عربی، روسی و ترکی ترجمه شده‌اند.

روزنتال در موسسات و سازمان‌های علمی و آموزشی زیادی عضویت داشت. انجمن فلسفه آمریکا، آکادمی آمریکایی علوم و هنر، فرهنگستان قرون وسطی آمریکا، آکادمی آمریکایی تحقیقات یهودی، آکادمی کانکتیکات هنر و علوم، آکادمی بریتانیا و انجمن شرق‌شناسی آمریکا که مدت‌ها ریاست آن را بر عهده داشت از جمله این مراکز هستند. از دیگر افتخارات علمی وی کسب جایزه هاروی[۷] در ۱۹۸۴ از دانشگاه حیفاست. به علاوه مدرک تحصیلی افتخاری از دانشگاه‌های چون کلمبیا، دانشگاه عبری اورشلیم، دانشگاه تل آویو و دانشگاه توبیگن[۸] کسب کرده بود.

فرانتس روزنتال در هشتم آوریل ۲۰۰۳ و پس از تحمل  یک دوره طولانی بیماری درگذشت.

کتاب‌شناسی منتخب:

• “Humor in Early Islam” ۱۹۵۶.
• The Muslim Concept of Freedom Prior to the Nineteenth Century 1960.
• A Grammar of Biblical Aramaic 1961.
• An Aramaic handbook 1967.
• The Muqaddimah: An Introduction to History 1967 The first complete translation in English of Introduction to the History of the World by 14th century Islamic scholar and statesman Ibn Khaldun.
• Knowledge Triumphant: The Concept of Knowledge in Medieval Islam 1970 (reprinted 2007 with a Preface by Dimitri Gutas).
• “Sweeter Than Hope””: Complaint and Hope in Medieval Islam 1983.
• General Introduction, And, From the Creation to the Flood, translation of the History of Tabari 1985.
• The Classical Heritage in Islam 1994.
• Man versus Society in Medieval Islam. Brill, Leiden & Boston 2015. ISBN 978-90-04-27088-6 (print); ISBN 978-90-04-27089-3 (eBook).

_______________________________________________________

[۱] – Franz Rosenthal
[۲] – Carl Becker
[۳] – Richard Walzer
[۴] – Hans Heinrich Schaeder
[۵] – Palmyrenian
[۶] – H.S. Nyberg
[۷] – Harvey Prize
[۸] – Tübingen