محمدعلی امیرمعزّی

محمدعلی امیرمعزّی اسلام‌پژوه و قرآن‌پژوه ایرانی و استاد دانشگاهِ مقیم در فرانسه است. تخصص او الهیات تشیع است و در زمینه‌ی تفسیرِ تاریخ‌های قرآنی و الهیاتِ شیعه تدریس می‌کند. او هم‌اکنون مدیر مطالعات در دانشسرای عملی پژوهش‌های عالی و دارای کرسی تفسیر و الهیات اسلام شیعه است.

محمد علی امیرمعزّی در سال ١٣٣۴ خورشیدی در تهران و در خانواده ای فرهنگی با تمایلات و تعلّقات دینی به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی، او دوران دبیرستان خود را در دبیرستان فرانسوی‌زبان رازی گذراند. با توجه به علاقه دینیِ خانواده‌اش، نظر معزّی به مباحث دینی و الاهیاتی جلب شد. درسال آخر دبیرستان، او توانست با هانری کُربن دیدار کند؛ دیداری که منجر به آمدن او به فرانسه و ادامه تحصیل در رشته اسلام‌شناسی در پاریس شد. پس از گرفتن دیپلم در سال ۱۹۷۴، تحصیلات خودش را در دانشسرای عملی پژوهش‌های عالی (سوربن) شروع کرد و به مدت دوسال در درس‌های کُربن شرکت و تشویق به شیعه‌پژوهی، به‌ویژه بررسی متون اولیه و نخستین آن شد. او در کنار تحصیل در حوزه اسلام پژوهی شروع به یادگیری زبان عرب در انستیتوی زبان‌های شرقی کرده و زبان پهلوی، یونانی و لاتین هم کمی آموخت و توانست فارغ‌التحصیل زبان عربی از انجمن ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی شود. امیرمعزی دکتری خاورشناسی و مطالعات ادیان را در سال ۱۹۹۱ میلادی / ١٣٧٠ خورشیدی از دانشگاه سوربن پاریس گرفت. پایان‌نامه‌ی دکتری او «تفسیر و الهیات اسلام شیعی» بوده که نخستین پایان‌نامه‌ی دانشگاهی درباره‌ی شیعه در دانشگاه‌های غرب محسوب می‌شود. او در سال ۱۹۸۸ پس از بازنشستگی استادش، نخست استادیار و سپس در سال ۱۹۹۴ جانشین استادِ خود در همان کرسی هانری کربن می شود. محور مرکزی پژوهش‌های معزّی، بررسی نقّادانۀ تشیّع در بستر تاریخ، و به ویژه دوران تکوین این دین در سه قرن نخست است؛ تشیعی که از نظر او، بیش از همه چهره امام ستون فقرات باورهای آن را شکل می‌دهد. بخش دیگر از پژوهش‌های امیر معزّی، در بابِ تاریخ قرآن و مُصحف قرآنی، به‌ویژه از نظر شیعیان نخستین است. او در بسیاری از پژوهش های خود به این مسئله در بابِ قرآن و معمّای تاریخ این متن پرداخته است. او سرویراستار و مدیر اثرِ جمعیِ فرهنگ قرآن به زبان فرانسوی است که توسط انتشارات روبر لافون در ۲۰۰۷ میلادی منتشر شد. امیرمعزّی همچنین پدیدآورنده، مدیر و یکی از ۳۰ نویسنده‌ی مجموعه‌ی چهار جلدیِ قرآنِ مورخان (چاپ شده در آبان ١٣٩٨) است. پژوهش‌های امیرمعزّی نه تنها از وجه تاریخِ شیعه اهمیت زیادی پیدا کرده‌اند، بلکه توانسته‌اند برخی محدودیت‌ها برای شناخت مناسب از تاریخ صدرِ اسلام را نیز رفع کنند. از امیرمعزّی این کتاب‌ها به فارسی ترجمه شده است: تشیع: ریشه‌ها و باورهای عرفانی، راهنمای ربانی در تشیع نخستین: سرچشمه‌های عرفانی در اسلام و یک متن و تاریخی رازآمیز.

کتابشناسی

The Divine Guide in Early Shi‘ism, (New York: State University of New York Press, 1994).

Revelation and Falsification: The Kitāb Al-Qirāʼāt of Aḥmad b. Muḥammad Al-Sayyārī, edited by Mohammad Ali Amir-Moezzi and Etan Kohlberg (Leiden ; Boston: Brill, 2009).

The Silent Qu’ran and the Speaking Qur’an, translated by Ormsby, Eri. (New York: Columbia University Press, 2016)

Le Guide divin dans le shi’isme originel. Aux sources de l’ésotérisme en Islam, Paris, éd. Verdier, coll. « Islam Spirituel », Paris, 1992

Qu’est-ce que le shî’isme ? (avec Christian Jambet), Paris, éd. Fayard, coll. « Histoire de la pensée », Paris, 2004

La Religion discrète : croyances et pratiques spirituelles dans l’islam shi’ite, Paris, éd. Vrin, coll. « Textes et Traditions », Paris, 2006

Petite histoire de l’islam (avec Pierre Lory) Paris, éd. Flammarion, coll. « Librio », Paris, 2007

Le Coran silencieux et le Coran parlant. Sources scripturaires de l’islam entre histoire et ferveur, CNRS Éditions, Paris, 2011

La Preuve de Dieu. La mystique shi’ite à travers l’œuvre de Kulayni, IXe – Xe siècle, éd. du Cerf, coll. « Islam, nouvelle approche », ۳۴۸ p., Paris, 2018

Ali, le secret bien gardé. Figures du premier Maître en spiritualité shi’ite, CNRS Éditions, Paris, 2020

(I. Zilio Grandi ed.), Dizionario del Corano, Milano: Mondadori, 2007.

Il Corano (eds. A. Ventura; trans. I. Zilio-Grandi; comments A. Ventura; M. Yahia, I. Zilio-Grandi, and M. A. Amir-Moezzi), Milano: Mondadori, 2010.

Il Corano silente, il Corano parlante – Le fonti scritturali dell’Islam fra storia e fervore (Roma: Istituto per l’Oriente Carlo Alfonso Nallino, 2018).