هلموت ریتر

هلموت ریتر(به آلمانی:Hellmut Ritter) شرق‌شناس، کارشناس الهیات و متن‌شناسی زبانهای لاتین و یونانی، استاد زبانهای فارسی و عربی، کارشناس تصوف و آیین صوفیه، نویسنده و پژوهشگر آلمانی است. او پسر کشیشی پروتستان بود که در سال ۱۸۹۲ در لیشتناو از توابع هسن آلمان متولد شد. پس از پایان دوره دبیرستان حدود سه سال به تحصیل در حوزه شرق‌شناسی نزد کارل بروکلمان[۱] و پاول کاله[۲] مشغول بود. پس از آن به استراسبورگ نزد تئودور نولدکه[۳] و لندآور[۴] رفت و از آنان دروس الهیات و متن‌شناسی زبانهای لاتین و یونانی را آموخت. سال ۱۹۱۳ به عنوان پژوهشگر در مؤسسه تاریخ و تمدن مشرق‌زمین در هامبورگ آغاز به کار کرد و در سال ۱۹۱۴ در سن ۲۲ سالگی آزمون شفاهی دوره دکترا را در دانشگاه بن پشت سر نهاد و در سال ۱۹۱۹ به دانشیاری دانشگاه هامبورگ رسید و به تحقیق و پژوهش در زمینه ادبیات کلاسیک عربی و یونانی و کیمیاگری در قرون وسطی پرداخت. ریتر در طول جنگ جهانی دوم به عنوان مترجم نظامی در فلسطین و عراق و ایران خدمت کرد.

در سال ۱۹۲۵ به سبب مشکلاتی، سمت دانشگاهی خود در دانشگاه هامبورگ را از دست داد و پس از آن و با از دست دادن شغلش در اوایل ۱۹۲۶ عازم استانبول شد. در آنجا از وجود گنجینه‌های ادبی فراموش‌شده در کتابخانه‌های قدیمی شهر آگاه شد. دسترسی او به این حجم انبوه و ارزشمند از نسخ خطی موجب شکل‌گیری مجموعه مقالات علمی او در حوزه زبان‌شناسی تاریخی از جمله Philologika VII یا زبان‌شناسی تاریخی هفت (رساله‌هایی به عربی و فارسی درباره عشق زمینی وآسمانی) شد. همچنین او به متن اصلی مجموعه داستانی حکایات عجیب و اخبارغریب دست یافت.

با وجود اینکه ریتر در آن زمان از آلمان تبعید شده بود اما ریاست انجمن شرق‌شناسی آلمان در استانبول را بر عهده داشت و در کارهای تحقیقاتی خود حامیانی از آلمان داشت. این حمایت‌ها موجب سرمایه‌گذاری بر روی طرح او درمورد مجموعه‌ از کتابخانه‌های اسلامی با پژوهش‌های تک موضوعی علمی از سال ۱۹۲۹ به بعد شد. در اوایل دهه ۱۹۳۰ ریتر بر روی نسخه‌های خطی قدیمی کیمیاگری عربی کار می‌کرد و همچنین از پیشتازانی بود که از تاثیر ادبیات یونان باستان بر علم و ادبیات عرب آگاهی یافت.

انتخاب حزب نازی در۱۹۳۳ در آلمان بدین معنی بود که قرارداد ریتر برای کار پایان یافته است اما دوستان او در انجمن شرق‌شناسی آلمان موفق شدند بی سروصدا مقدار کمی از بودجه را برای ادامه فعالیت‌هایش به او دهند. سپس با توجه به مدرن‌سازی سریع ترکیه و استانبول توسط مصطفی کمال آتاتورک[۵]، موقعیت شغلی جدیدی برای او بوجود آمد. بدین ترتیب دانشگاه تازه باسازی شده استانبول از وی برای مقام استادی درخواست همکاری کرد. با وجود قرارداد کاری موقت، ریتر وظیفه پرورش نسل جدیدی از پژوهشگران ترکیه‌ای که بتوانند با دقت بر روی ادبیات کهن منطقه کار کنند را بر عهده داشت. ریتر با جدیت و سختکوشی کار را پیش می‌برد و به دانشجویانش هر سال زبان جدیدی می‌آموخت.

ریتر در سال ۱۹۴۹ و پس از شکست نازی‌ها در جنگ جهانی دوم توانست به آلمان بازگردد و این بازگشت موجب تکمیل مهم‌ترین اثر او شد: کتاب راهنمای جامع درباره مراسم و آداب و اعتقادات عرفان اسلامی (آلمان ۱۹۵۵). از سال ۱۹۵۳ به عنوان استادیار در موسسه مطالعات شرقی دانشگاه فرانکفورت مشغول به کار شد؛ اما در آن زمان هنوز همجنسگرایی در آلمان غیرقانونی بود و ریتر در سال۱۹۵۶ به استانبول برگشت. در آنجا با همکاری یونسکو به جمع‌آوری و دسته‌بندی نسخه‌های خطی پراکنده اشعار کهن از اسناد واوراق مختلف استانبول پرداخت.

حمایت‌های از ابتدا و مجدانه ریتر از دستورات عرفانی اسلام، ابقای حیات آن‌ها را در پی داشت. ریتر طی چند سال پایانی عمرش گروه کوچکی از پناهجویان سالخورده را یافت که هنوز به زبان باستانی آرامی صحبت می‌کردند؛ این زبان امروزه جزو زبان‌های در معرض انقراض محسوب می‌‍‌شود. او به همراه آن‌ها لغت‌نامه پنج جلدی و راهنمای دستور زبان آرامی را تهیه کرد. ریتر در سال ۱۹۶۹ به آلمان بازگشت و در ۱۹ مه ۱۹۷۱ در اوبراوزل درگذشت.

زندگی‌نامه ریتر توسط یوزف فان اس[۶] و با نام Im Halbschatten Der Orientalist Hellmut Ritter در آلمان منتشر شد. یکی از شاخص‌ترین آثار او که به فارسی برگردان شده، کتابی با عنوان دریای جان است که به بررسی زندگی و چهار مثنوی از شیخ فریدالدین عطار نیشابوری شاعر بزرگ قرن ششم هجری اختصاص دارد. فهرست کاملی از آثار منتشر شده هلموت ریتر در آلمان درسایت کتابخانه ملی آلمان موجود است.

کتابشناسی:

• Veröffentlichungen(Auswahl)[Bearbeiten]
• Über die Bildersprache Nizami’s. 1927.
• al-Ḥasan ibn Mūsā an-Naubaḫtī. Die Sekten der Schia. (Edition des arabischen Textes), hrsg. von Helmut Ritter. 1931. 115 S. arab. Text.
• Karagös. Türkische Schattenspiele, hrsg. üb. und erl. von Helmut Ritter. Istanbul 1941. XIX, 337 S. dt. und türk. Text, Ill.
• Ahmad Ghazzali: Aphorismen über die Liebe, hrsg. von Hellmut Ritter. 1942. VII dt. Text und 106 S. arab. Text.
• Philologika XIII. Arabische Handschriften in Anatolien und Istanbul. In: Oriens 2, 1949, 236-314.
• Asrar al-balagha, the mysteries of eloquence. 1954.
• Das Meer der Seele. Mensch, Welt und Gott in den Geschichten des Farīduddīn ʿAṭṭār. Leiden 1955.
• Die Geheimnisse der Wortkunst (Asrār al-balāgha) des ʿAbdalqāhir al-Curcānī. Aus dem Arabischen übersetzt und mit Anmerkungen versehen von Hellmut Ritter. 1959. 33* u. 479 S. dt. Text.
• Al Ghasâli: Das Elixier der Glückseligkeit. Düsseldorf 1959 (2. Auflage 1981). [Auswahlübersetzung aus Kīmiyā-i saʿādat und Iḥyāʾ ʿulūm ad-dīn, beide von Abū Ḥāmid Muḥammad ibn Muḥammad al-Ġazālī.]
• Abū l-Ḥasan ʿAlī ibn Ismāʿīl al-Ašʿarī: Die dogmatischen Anhänger der Lehren des Islam. [Edition des arabischen Textes] hrsg. von Hellmut Ritter. 1963. XXXIII, 677 S. arab. Text.
• Tūrōyo: Die Volkssprache der syrischen Christen des Tūr ʿAbdîn. Hrsg. vom Orient-Institut der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, Beirut. 5 Bände. Steiner, Wiesbaden 1967-1990.
• Fariduddin Attar: Geschichten und Aphorismen des persischen Dichters und Mystikers. Übersetzt von Hellmut Ritter. Tiessen, Neu-Isenburg 1995, ISBN 3-928395-12-2.
• Nachlass[Bearbeiten]
• Ein Teil des Nachlasses von Hellmut Ritter wird als Depositum im Hessischen Staatsarchiv Marburg (Bestand 340 Ritter b) aufbewahrt.[3]
• Literatur[Bearbeiten]
• Josef van Ess: Im Halbschatten: Der Orientalist Hellmut Ritter (1892–۱۹۷۱). Harrassowitz, Wiesbaden 2013, ISBN 978-3-447-10029-8.
• Thomas Lier: Hellmut Ritter in Istanbul 1926–۱۹۴۹. In: Die Welt des Islams. Bd. 38, 1998, S. 334–۳۸۵.
• Angelika Neuwirth, Armin Bassarak (Hrsg.): Hellmut Ritter und die DMG in Istanbul. (= Pera-Blätter. Nr. 15). Herausgegeben anläßlich des 10-jährigen Bestehens der Abteilung Istanbul des Orient-Instituts der DMG. Orient-Institut der DMG, Abt. Istanbul, Istanbul 1997 (online).
• Holger Preißler: Hellmut Ritter. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, S. 660 f. (Digitalisat).
• Georg Stauth, Faruk Birtek (Hrsg): Istanbul. Geistige Wanderungen aus der „Welt in Scherben“. Transcript, Bielefeld 2007, ISBN 978-3-89942-474-4 (vor allem über Traugott Fuchs und Hellmut Ritter).

 [۱] -Carl Brockelmann

[۲] -Paul Kahle

[۳] -Theodor Nöldeke

[۴] -gustavo landivar

[۵] -Mustafa Kemal Atatürk

[۶] – Josef Van Ess