بهشتِ گریزان، آوارگی سومالیایی‌ها و هویت اسلامیِ بی‌مرز

عثمان به عنوان یک سومالیایی که از زمان دبیرستان در امارات متحده عربی کار می‌کند، خودش را «خوشبخت» می‌داند زیرا در یک کشور مسلمان است، اگرچه اخذ شهروندی با امنیتی که ارائه می‌دهد، مبهم مانده است. برای آردو که به‌صورت قاچاقی از سومالی خارج شده تا به شوهرش در آفریقای جنوبی ملحق شود ناامنی‌ها ماهیتی نزدیک‌تر، فیزیکی‌تر داشته و چشم‌اندازهای اقتصادی و وضعیت قانونی‌اش نامشخص‌تر هستند. آدام در حال حاضر، بهشت را در بازگشت به سومالی می‌بیند هرچند وی در ایالات متحده زندگی می‌کند که بسیاری از هموطنان او اغلب آنرا به‌عنوان بهشت ​​زمینی یا جنت می‌انگارند.

سرگذشت‌های این سه نفر از میان داستان‌های بسیاری از مهاجرت‌های دسته جمعی پدیدار شد که ‌علتش آشفتگی‌های سیاسی و جنگ داخلی سومالی بود که از سال ۱۹۸۸ با آن درگیر است. و این سرگذشت‌ها، بخشی از مجموعه‌ای متنوع از داستان‌ها هستند که به‌صورت تفصیلی شیوا در این کتاب ارائه شده‌اند. کتاب «بهشت گریزان»، توصیفی قابل‌توجه از تجربه‌های بسیار متفاوتِ مهاجران سومالیایی است که در امارات متحده عربی، آفریقای جنوبی، و ایالات متحده زندگی می‌کنند. سومالیایی‌های ساکن کشور امارات متحده عربی که ملتی مسلمان و نسبتا متحجر دارد، در داخل جمعیت بزرگ مهاجران کارگر جنوب آسیا در اقلیت هستند. آنان در آفریقای جنوبی، بخشی از جامعه‌ی پسا آپارتاید هستند که بسیار نژادگرا و تفکیک شده است. آنان در ایالات متحده خودشان را در دولتی مرفه می‌یابند که با تنش‌های نژادی، اجتماعی و اقتصادی، و سیاسی مختص به‌خود همراه است. مقایسه‌ی شهرک‌های سومالیایی نشین در این سه مکان به‌وضوح اهمیت سیاست‌های مهاجرتی را در تجربه‌ی مهاجر آشکار می‌سازد.

تحلیل متفاوت کاوو ام. عبدی نشان می‌دهد که برای درک کامل یک مهاجرت و ادغام موفق، باید فراتر از امنیت حقوقی، اقتصادی و فیزیکی گام برداشت تا احساس تعلق مذهبی، فرهنگی و اجتماعی پوشش داده شود. کتابِ به‌‌هنگام وی، عوامل سیاسی اجتماعی موثر در آوارگی سومالیایی‌ها و همچنین نقش دولت ملی، جنگ با ترور و جهانی شدن در محدود کردن و یا قادر ساختن آنان برای جستجوی اخذ شهروندی و امنیت را مورد تاکید قرار می‌دهد.

 سید مهدی مصطفوی