ایجاد سلفی‌گری: اصلاح اسلامی در قرن بیستم (دین، فرهنگ، و زندگی عمومی)

برخی از علمای اسلامی معتقدند که سلفی‌گری، تلاشی نوآورانه و خردگرایانه برای اصلاح اسلامی است که در اواخر قرن نوزدهم ظاهر شده اما در اواسط قرن بیستم ناپدید شد. دیگران استدلال می‌کنند که سلفی‌گری جنبشی ضد نوآوری و خردگرایی برخاسته از اصل خالص اسلام است که به دوره‌ی قرون وسطی برمی‌گردد و در عین حال تا به امروز ادامه دارد. اگرچه هر دو  روایت با یکدیگر در تضاد هستند،‌ معتبر در نظر گرفته شده‌اند، و این باعث شده که درک تاریخ ایدئولوژی و اعتقادات اصلی این جنبش برای افرادی که از بیرون به مسئله می‌نگرند، سخت شود.
کتاب ایجاد سلفی‌گری با معرفی رویکردی سوم یعنی تبارشناسی برخاسته از تجربه‌گرایی، این جنبش را به عنوان مفهوم جدیدی در اسلام می‌داند که به به گذشته منتسب است و تکامل سلفی‌گرایی آنرا نتیجه‌ی مستقیم استعمارزدایی در نظر می‌گیرد. هنری لازیئِر تاریخ خود را بر پایه‌ی شبکه‌های فراملیِ تقی‌الدین الهلالی (۱۹۸۷-۱۸۹۴) که یک سلفی اهل مراکش بود و با همکارانش بر توسعه‌ی مدرن سلفی‌گری نظارت داشته‌اند، بنا کرد. الهلالی به واسطه‌ی سفر از رباط به مکه، از کلکته به برلین، با محققان و فعالان سلفی سرشناسی که نهایتاً در حمایت از رویکردی خالص‌تر به اسلام از مدرنیسم اسلامی دست کشیدند، تعامل داشت. امروز، سلفی‌ها ادعای انحصار حقیقت دینی را داشته و آزادانه به مقابله با دیگر مسلمانان در مسائل کلامی و فقهی می‌پردازند. تاریخ مبتکرانه‌ی لازیئِر، عوامل اجتماعیِ ماوراء این چرخش به سوی اصل خالص اسلام  را به رسمیت شناخته، خاستگاه‌های عمومیِ آنچه امروز به پدیده‌ای جهانی تبدیل شده را آشکار می‌کند.

سید مهدی مصطفوی‌