حاشیه بر حل مشکلات اشارات و تنبیهات

مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی: الاشارات و التنبیهات کتابی از ابن‌ سینا درباره منطق و فلسفۀ طبیعی و الهی است که در حدود سالهای ۴۲۱-۴۲۵ ق / ۱۰۳۰-۱۰۳۴ م به نگارش درآمده است. بخش منطق این کتاب شامل ۱۰ «نَهج» (راه)، و بخش طبیعیات و الهیات آن شامل ۱۰ «نَمَط» (شیوه) است. این کتاب که آخرین اثر حکمی ابن سیناست، از آن زمان توجه خاص فلاسفه سینوی را به خود جلب کرده است.

بر این کتاب شرح‌ها و حاشیه‌های فراوانی نوشته شده است، که از جمله معروف‌ترین آنها شرح انتقادی فخرالدین رازی، و شرح خواجه نصیرالدین طوسی در ۶۴۴ ق، موسوم به حلّ مشکلات الاشارات است که محتوای آن پاسخ به اشکالات فخرالدین رازی است. فهرستی از شروح، حواشی و ترجمه‌های الاشارات و التنبیهات را در این مدخل ملاحظه کنید.

نسخه خطی MS Or.1011 در کتابخانه دانشگاه کمبریج با عنوان حاشیه علی حل مشکلات الاشارات والتنبیهات حاوی حاشیه‌ای بر بخش دوم کتاب حل مشکلات خواجه نصیر است. مولف این اثر دانسته نیست، ولی براساس اطلاعات فهرست‌نگاری کتابخانه کمبریج احتمالا قطب‌الدین شیرازی (م. ۷۱۰ هـ.ق.) شاگرد مشهور نصیرالدین طوسی یا یکی از شاگردان اوست. این نسخه با جلد چرمی حاوی ۱۴۷ برگ به ارتفاع ۱۸.۳ سانتی‌متر و عرض ۱۳.۵ سانتی‌متر است، و هر صفحه حاوی ۲۱ سطر نوشته است.

از نکات جالب این نسخه تطبیق‌شده این است که کاتبی ایرانی به خط غیررسمی تعلیق در رمضان ۷۶۰ هجری قمری در قاهره مصر کتابت کرده است و از آنجا که تاکنون نسخه دیگری از آن شناسایی نشده است به نظر می‌رسد نسخه‌ای منحصربه‌فرد است. کتابت این اثر در مصر با فاصله‌ای اندک از انتشار اثر اصلی خواجه نصیرالدین طوسی نشان از رشد سریع اهمیت متن ابن سینا در جهان عرب دارد.

برای مشاهده کامل این نسخه خطی اینجا کلیک کنید.