فراخوان مقاله: تحقیقات درباره جهان مسلمان و علوم انسانی دیجیتال

مجله «مرور جوامع مسلمان و مدیترانه‌ای» (Remmm) که بررسی‌های علمی درباره تاریخ معاصر و کهن جوامع اسلامی را منتشر می‌کند یکی از شماره‌های آینده خود را به موضوع «مطالعات اسلامی و علوم انسانی دیجیتال» اختصاص داده است.

علوم انسانی دیجیتال در کنار تحولاتی که در دیگر حوزه‌های علمی رقم زده‌ است مطالعات اسلامی را هم دگرگون کرده است. تکثیر منابع آنلاین، دسترسی به میلیون‌ها کتاب دیجیتالی‌شده به زبان‌های عربی، فارسی، سریانی، بربری، و ترکی، و نیز خود اینترنت که یک حوزه تحقیقاتی جدید شده است همگی فرصت‌‌های نویی برای تمام رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی به وجود آورده است. حوزه مطالعات اسلامی اگرچه خصوصیات خود را حفظ کرده است از این روند هم متاثر شده است. هدف از انتشار این شماره ارائه یک مرور ابتدایی از ادغام علوم انسانی دیجیتال در مطالعات خاورمیانه و در خود تحولات منطقه است.

سه محور پیشنهادی سردبیران عبارت است از:

۱) علوم انسانی دیجیتال در جهان مسلمان

تحقیقاتی که سیاست‌های مرتبط با دیجیتالی‌سازی در کتابخانه‌ها، بایگانی‌ها، موزه‌ها یا نهادهای فرهنگی کشورهای مسلمان را بررسی می‌کند. وقتی پیکره‌ای از نسخ خطی یا اشیا بطور دیجیتالی ذخیره می‌شوند چه مسائلی در ارتباط با میراث فرهنگی پیش می‌آیند؟ چه منابعی در اختیار نهادهای بومی است و چه همکاری‌هایی فراهم است؟ این سیاست‌ها با چه اهدافی (حفظ، دسترسی عمومی، ترویج) اجرا می‌شوند؟

۲) کاربست‌های علمی علوم انسانی دیجیتال

فناوری‌های استخراج متنی، نمایه‌سازی و پردازش زبانی خودکار باعث شده است ابزارهای جدیدی در اختیار محققان قرار بگیرد. اکنون با این فناوری‌های جدید امکان چه نوع تحقیقاتی فراهم شده است؟ پردازش حجم انبوهی از داده‌ها، از طریق ابزارهای متن‌کاوی، امکان تحقیقات بینا-رشته‌ای در منابع دیجیتالی و دسترس‌پذیر را محقق کرده است. با این مقیاس تحقیقاتی جدید چه نوع فعالیت‌های علمی ممکن شده است؟ با استفاده از این روش‌ها، چه نوع منابعی را می‌توان کشف یا بازیابی یا بازنگری کرد؟ فناوری‌های دیجیتال چه تغییر و تحولی در سوالات اصلی تحقیقات ایجاد می‌کنند؟

۳) امر دیجیتال به مثابه یک موضوع تحقیقاتی جدید در علوم انسانی و اجتماعی

فناوری‌های دیجیتال صرفا ابزارهای جدید ارائه نمی‌دهند بلکه خودشان موضوعاتی برای تحقیق در علوم انسانی و اجتماعی هستند: مثلا، تاریخ مجموعه‌های مکتوب از زمان ایجاد در قرون گذشته تا دیجیتالی شدن، پایگاه‌های داده‌ای مستند و آنلاین، نقشه‌ها و تصویری‌سازی با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، و بایگانی‌های اینترنتی. اینترنت چه تاثیری بر روش‌های علمی دانشمندان علوم سیاسی و جامعه‌شناسان یا خود مفهوم «حوزه مطالعاتی» می‌گذارد؟ بایگانی‌‌سازی، پایایی و ارجاع‌دهی چه مشکلاتی به همراه دارد؟ ارتباط بین فضای «مجازی» و فضای «واقعی» چیست؟ یک موزه مجازی، یک فهرست آنلاین یا یک نسخه خطی دیجیتالی را چگونه می‌توان به یک موضوع تحقیقاتی جدید تبدیل کرد؟

سردبیران این شماره:

Antoine Perrier and Clément Salah

متقاضیان باید طرح پیشنهادی خود را (حداکثر ۴۰۰۰ کاراکتر شامل فواصل خالی) به همراه یک زندگی‌نامه کوتاه تا تاریخ ۱۵ دسامبر ۲۰۲۲ به آدرس ایمیل antoine.perrier@sciencespo.fr ارسال کنند. نویسندگان می‌توانند مقالات خود را به زبان فرانسوی یا انگلیسی ارائه دهند. نسخه نهایی این شماره از مجله در تاریخ ۱ ژوئن ۲۰۲۳ منتشر خواهد شد.