نمایشگاه «علم، طبیعت و زیبایی: هماهنگی و چشم‌اندازهای کیهان‌شناختی در علم اسلامی»

نمایشگاه «علم، طبیعت و زیبایی: هماهنگی و چشم‌اندازهای کیهان‌شناختی در علم اسلامی» از تاریخ ۱۹ اکتبر ۲۰۲۲ تا ۳ مارس ۲۰۲۳ در «مجموعه نوادر» در کتابخانه باتلر، دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک آمریکا دایر است.

این نمایشگاه بیش از ۹۰ نمونه نسخه خطی، ابزار، و شی از مجموعه مخطوطات جهان مسلمان که در «کتابخانه کتب و مخطوطات نادر» در دانشگاه کلمبیا نگهداری می‌شود به نمایش می‌گذارد. این نمایشگاه حاصل تلاش بسیاری دانشجویان، اعضای هیات علمی، و کتابداران است که در یک دوره چهارده ماهه دست در دست هم برای تبادل افکار و انتخاب، پژوهش، و تنظیم موارد نمایشگاه همکاری کرده‌اند.

مجموعه‌های خطی اسلامی در این دانشگاه از تنوع و عمق منحصربه‌فردی برخرودار است و روش‌های پیچیده‌ای برای نگهداری آن بکار رفته است که این نمایشگاه تلاش می‌کند مخاطبان را با ابعاد و جنبه‌های مختلف این مجموعه‌ها و نگهداری‌شان آشنا کند. در مرحله دوم، تلاش می‌شود روایت سنتی از علم اسلامی را که آن را در فضایی صرفا بین انتقال (از میراث یونانی) و ترجمه (به رنسانس اروپایی) محدود می‌کند به چالش بکشد. مواردی که در این نمایشگاه عرضه شده‌اند نشان می‌دهند که چگونه علوم به شیوه‌هایی پیچیده و پویا در تمام ابعاد زندگی جوامع مسلمان ریشه داشت، و این پدیده اصلا محدود به دوران اصطلاحا «عصر طلایی» یا قرون «کلاسیک» تاریخ اسلامی نبود بلکه دست‌کم تا میانه قرن ۱۸ ادامه داشت.

موارد نمایشی در موضوعات مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند که عبارتند از: علم و عمل؛ کیهان‌شناسی و عجایب عالم؛ گاه‌شماری: هماهنگ با آسمان‌ها؛ آموزش، تعلیم و تربیت، و ادب؛ اقلیدس؛ نجوم و طالع‌بینی اسلامی؛ علوم ریاضی؛ علوم غریبه؛ فراتر از تصویرگری: ادب و شیوه‌های دیدن؛ فراتر از متن: خوش‌نویسی به‌مثابه یک هنر هم‌نوازانه، عبادت‌گونه و علمی.

برگزارکنندگان این نمایشگاه امید دارند چارچوب روایتشان نشان دهد که آداب علمی در جوامع مسلمان یک امر مرتبط با ژرف‌نگری، توازن و تطابق با عالم وجود بوده است، نه ابزاری برای کنترل و سلطه بر طبیعت و منابع طبیعی. و همچنین امید می‌رود یک فهم تاریخی از جوامع مسلمان به مخاطبان عرضه شود که علم را ریشه‌دار در تمام ابعاد زندگی نشان دهد: از تقویم‌های روزانه تا اوقات نماز که در مناطق مختلف محاسبه می‌شد، اطلاعات پیچیده درباره آسمان‌ها و سیاره‌ها، معماری و بقعه‌های بزرگی که براساس الگوهای ریاضیاتی و هندسی ظریف در کاشی‌کاری بروز می‌یافت، تا اسطرلاب‌های جیبی که برای جهت‌یابی بکار می‌رفت.

یک بروشور ۱۳۰ صفحه‌ای با توضیحات و تصاویر مفصل در این نمایشگاه عرضه شده است که نسخه الکترونیک آن برای بارگذاری در دسترس است.