ترجمه‌ی قرآن در عصر ملی گرایی: فرهنگ چاپ و اسلام معاصر در ترکیه جدید

تاریخ مباحثات مرتبط با ترجمه قرآن و جوانب آن در فرهنگ اسلامی بسیار غنی و پردامنه است و از دیرباز سوال از ترجمه پذیری قرآن و کیفیت آن مورد علاقه متکلمان، مفسران و فقهای اسلامی بوده است. در عصر جدید این مساله با ایجاد تکنولوژی چاپ و نشر، بار دیگر مطرح گردید. مهم ترین علت این مساله آن بود که مسلمانان با تمدن و فرهنگ اروپای مدرن و غیرمسلمان مواجه شده بودند که ضمن تلاش برای پیشرفت و دستیابی به توفیقات آنان، باید تلاش می‌کردند تا هویت اسلامی خود را حفظ کرده و زمینه هایی برای عرضه آن نیز فراهم کنند. از سوی دیگر جهان اسلام در قرون متأخر با رشد جریان های ملی گرایانه ای مواجه شده بود که به جای هویت واحد اسلامی به خرده هویت های متکثر ملی تاکید می‌ورزیدند. در چنین فضایی و با استعانت از تکنولوژی جدید چاپ و نشر، ترجمه های قرآن به زبان های ترکی و فارسی حرکتی فرهنگی را در جهت حفظ هویت واحد مسلمین ایجاد کرده بود. برت ویلسون که استادیار مطالعات ادیان کالج مَلکالستر ایالات متحده است، در این کتاب رقابت های ملی گرایان ترک و اسلام گرایان عثمانی را در آینه نشر و ترجمه قرآن مورد مطالعه قرار داده و در سال ۲۰۱۴ توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد منتشر شده است. ویلسون در این اثر کوشیده با تلاشی خستگی ناپذیر و ستودنی، تمامی ترجمه ها و تفاسیر متعدد، غیررسمی و حتی ناتمام قرآن را مورد بررسی قرار دهد. همچنین وی نفش مقامات و قدرتهای دینی را در بستر جامعه نخبه و فرهنگی عثمانی/ ترکیه مورد بررسی قرار داده و تلاش کرده طیف های متعدد این جامعه اعم از ناشران، خطاطان، مبلغان مسیحی پروتستان، اندیشمندان عرب و دولتمردان را در این عرصه روشن سازد. به نظر می‌رسد کتاب حاضر پژوهشی ارزشمند در قالب بررسی یک پدیده اجتماعی‌ـ فرهنگی در عصری بسیار مهم و حیاتی در تاریخ خاورمیانه است که با حوصله و دقت بالایی در استخراج و معرفی منابع شکل گرفته است. همچنین ایجاد و انطباق الگوی این پژوهش در ایران و زبان فارسی نیز می‌تواند موضوع بدیع و مناسبی برای پژوهش قلمداد شود که صاحب نظران و متخصصان باید بدان اهتمام ورزند.

محمدحسین رفیعی

لینک کتاب در سایت آمازون

موجود در مرکز و  کتابخانه‌ی مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی