روزنگاشت‌های شادمان: سفر پر ماجرای یک روحانی جوان، ۱۹۲۶-‍۱۹۲۸

این کتاب اولین مجلد از مجموعه‌ای شش جلدی است که چهار دهه‌ی متلاطم از تاریخ ایران را در بر می‌گیرد. دوازده دفترچه روزنگاشت‌های شادمان از سال ۱۹۲۶ که او یک روحانی بود آغاز می‌شود و تا سال ۱۹۶۶ که فاصله‌ای با تاریخ درگذشت او ندارد ادامه می‌یابد. آنچه در این فاصله ثبت شده است، فرشینه‌ای است پر از نقش و نگار وقایع روزمره، تاملات، مشاهدات، ثبت رویاها، تاریخ فرهنگی و سیاسی، حکایات، و جزئیات جانانه درباره تاریخ دگرگون‌شونده‌ی اخلاقیات کشور، که همگی به منظر موشکافانه شادمان درآمده است.

سید فخرالدین شادمان در سال ۱۹۰۷ در تهران و در خانواده‌ای به دنیا آمد که از یک سو آسایش اقتصادی‌اش را مدیون ثروت موروثی مادر بود و از سوی دیگر واجد تدین روادارانه‌‌ای بود که از اعتقادات هم‌زمان بردبارانه و شورمندانه پدر روحانی خانواده حاصل شده بود. فخرالدین پس از گذراندن مکتب به دبیرستان، دانشسرا و سپس به دانشکده حقوق رفت و در سال ۱۹۲۷ حائز درجه شد. در آن زمان او از تسلط در عربی، فرانسوی، و انگلیسی برخوردار بود. شادمان پس از چندین سال تعلیم و تربیت و کار به‌عنوان روزنامه‌نگار و سردبیر یک نشریه چپ‌گرا، و پس از کار در وزارت نوپای دادگستری، راهی اروپا شد. او هفده سال را دور از وطن و اغلب در انگلستان به سر برد، و نمایندگانی دولت ایران را در کمپانی نفت انگلیسی-ایرانی بر عهده داشت. او همچنین تحصیلات خود را ادامه داد و دو درجه دکترا، یکی در رشته حقوق و علوم سیاسی از دانشگاه پاریس در سال ۱۹۳۵ و دیگری از مدرسه اقتصاد و تاریخ لندن در سال ۱۹۲۹، به دست آورد.

این روزنگاشت‌ها حاوی گزارشی تفصیلی است که نشان می‌دهد چرا نسل نخست روشنفکران مدرنیته‌جو به پروژه پهلوی پیوستند و چگونه اغلب آنها به حاشیه رانده شدند. به علاوه، نشان می‌دهد که چگونه شادمان روزنگاشت‌های خود را بستری برای تجربه‌ورزی ادبی و خودبیان‌گری شخصی کرده است. فراز و نشیب زندگی پرحادثه شادمان سرشار از جزئیاتی است که در روزنگاشت‌های او به چشم می‌خورد.